06 Bijzondere werkzaamheden
 >  Afsluiters
Introductie

Het doel van deze toolbox is inzicht geven op welke wijze er gewerkt moet worden bij de keuze, het plaatsen en het gebruik en onderhoud van afsluiters ten behoeve van het tijdelijk afsluiten van leidingen. Bij de verkeerde keuze van afsluiters, verkeerd plaatsen en verkeerd gebruik of onderhoud van afsluiters kunnen levensgevaarlijke situaties ontstaan. 

Risico's > Wat kan er gebeuren?
  • Bezwijken afsluiter door mechanisch falen.
  • Bezwijken afsluiter door te hoge waterdruk.
  • Bezwijken afsluiter door onjuiste toepassing, gebruik en plaatsen van de afsluiter (instructie).
  • Bezwijken (bal)afsluiter door op te pompen met te hoge luchtdruk.
  • Gevaar bij verwijderen stempels.
  • Lichamelijk letsel door bezwijken afsluiter.
  • Verdrinking.
  • Gevaar voor verstikking, bedwelming, vergiftiging, brand of explosie (VBVBE)
Maatregelen > Wat moet je doen?
  • Maak alleen gebruik van een afsluiter als je hier voldoende voor bent geïnstrueerd of ervaring hebt
  • Gebruik een afsluiter altijd volgens de handleiding (Nederlands!) van de fabrikant
  • Bij het opblazen van flexibele afsluiters mogen zich geen personen in het leidingstelsel bevinden.
  • Plaats een afsluiter nooit in de ruimte waar gewerkt moet worden, maar altijd verderop in het stelsel.
  • Check de wijze van stempels, waterhoogtes en zet eventueel een pompvoorziening in.
  • Plaats indien nodig aanvullende voorzieningen zoals een pomp om de waterstand achter de afsluiter laag te houden.
  • Reinig de leiding voordat je de afsluiter plaatst.
  • Als het (afval)water afgeblokt moet worden, breng dan (gestempelde) afsluiters bovenstrooms aan. 
  • De afsluiters moeten geschikt zijn voor de te verwachten omstandigheden. De afsluiter moet tenminste bestand zijn tegen de waterdruk.
  • Afsluiters moeten van een deugdelijke afstempeling worden voorzien. Bij stempelen moet altijd rekening gehouden worden met een veilige vluchtweg van personen in de besloten ruimte.


SOORTEN AFSLUITERS

Om leidingen af te sluiten bestaan er verschillende soorten afsluiters met verschillende soorten toepassingsgebieden en benamingen. Wanneer pas je bepaalde afsluiters toe en wanneer niet. Plaatsingsvoorschriften worden bijvoorbeeld door de leveranciers aangegeven. Hieronder staat een overzicht van de meest voorkomende afsluiters.

Cilinderafsluiter :

  • Gebruik voor het tegenhouden van lekwater.
  • Makkelijk te zetten met een lange stok.
  • Let op dat de afsluiter niet kantelt en daardoor het slangetje onder de afsluiter komt (hierdoor gaat er wel lucht in maar gaat het er niet meer uit).
  • Gebruik de juiste maat afsluiter.
  • Voor het gebruik in ronde leidingen.

Flexibele afsluiter:

  • Gebruik voor het tegenhouden van lekwater.
  • Te zetten met een lange stok.
  • Let op dat de afsluiter niet kantelt en daardoor het slangetje onder de afsluiter komt (hierdoor gaat er wel lucht in maar gaat het er niet meer uit).
  • Gebruik de juiste maat afsluiter.
  • Afsluiter geheel in leiding plaatsen.
  • Afsluiter kan je van de andere zijde de leiding intrekken met een kabel bij sterke stroming.
  • Voor het gebruik in ronde / ei-vormige / gerenoveerde leidingen.

Plaatafsluiter

  • Plaatafsluiter kan je goed stempelen.
  • Zorg voor goede ring en steeksleutels en bandenlichters.
  • Als je de afsluiter dubbel vouwt en laat zakken in de put, zorg dat allebei de delen vast aan het touw zitten.
  • Zorg dat de rubbers goed zitten anders lekt de afsluiter.
  • Denk bij het afstempelen dat je niet voor de afsluiter gaat staan.
  • Voor het gebruik in ronde / ei-vormige leidingen.

BERAT afsluiter

BERAT-afsluiters zijn uitermate geschikt om rioleringen voor af te sluiten waar relatief veel tegendruk op de afsluiter komt en waar personen toch veilig achter moeten werken. Dit type afsluiter biedt de grootste mate van veiligheid bij het werken in een riolering, zeker in een gestutte opstelling. 

Voor de diverse soorten afsluiters bestaan ook nog verschillende namen:

Cilinder afsluiter: cilinder afsluiter, bal afsluiter, Lansas afsluiter

Flexibele afsluiter: flexibele afsluiter, bal afsluiter, flubber, Lampe zakken, zak afsluiter, trekzak

Plaatafsluiter: plaatafsluiter

Bij het opblazen van een afsluiter mogen zich geen personen in het leidingstelsel bevinden!

  • Zorg dat je de afsluiter niet zet ter plaatse van een scheur in de leiding of op een verloop.
  • Zorg dat plaatafsluiters altijd gestempeld zijn. 
  • Controleer of de afsluiter getest is, niet beschadigd is en goedgekeurd voor het gebruik.
  • Zorg altijd dat je goede manometers bij je hebt.
  • Slangetje niet afsnijden bij het leeg laten lopen. Altijd gecontroleerd leeg laten lopen met behulp van een manometer.
  • Hou bij het leeg laten lopen van de afsluiter nooit het touw strak vast in je hand. Het risico bestaat dat je door de afsluiter (druk) de leiding ingetrokken wordt. Let ook op bij het aflaten van de ballon.
  • Nooit persleidingen afsluiten met een afsluiter. Dit kan gewoonweg niet.
  • Let op bij het borgen van de afsluiter. Dit kan je doen door een ketting vast te maken aan het object etc. 
  • Let op bij het aflaten van de lucht. Ook hier altijd gecontroleerd leeg laten lopen. Dergelijke afsluiters zijn voorzien van eigen manometer met kraan (voor het gedoseerd aflaten van lucht). Zodat de druk tussentijds gemeten kan worden i.v.m. eventuele drukverlies.
  • Communiceer altijd met betrokken partijen en collega's waar afsluiters zijn geplaatst.
  • Meet de waterstand achter de afsluiter en zorg dat er een juiste stutting/borging is.

LET OP!!!

Het is heel belangrijk dat je afsluiters met respect en uiterste zorg behandeld. Indien je afsluiters niet goed behandeld kan dit ernstige gevolgen hebben voor jezelf en je collega’s.

  • Sleep niet met afsluiter over de grond;
  • Til en trek de afsluiter niet aan de slang;​​​​​​​
  • Houdt afsluiters uit de buurt van gevaarlijke stoffen;
  • Gooi niet met afsluiters;
  • Laat afsluiters niet in direct (zon) licht, uv-licht of circulerende lucht liggen;
  • De maximale werkdruk van de afsluiter mag nooit overschreden worden. De druk kan worden afgelezen op de standaard meegeleverde manometer. De wijzer mag niet in het rood ingekleurde gebied komen.
  • Controleer of de slangenklem aanwezig is (zie onder).

Ongeval

Wanneer de afsluiters te hard opgeblazen worden, bestaat de kans dat je de afsluiter opblaast. Wanneer je dan in de buurt van de afsluiter staat (Line of Fire), bestaat het risico dat je ernstig gewond raakt als gevolg van het knappen van de afsluiter. Dus, let goed op de druk waarmee je de afsluiter opblaast.

Denk niet te makkelijk over afsluiters, want het niet goed plaatsen van afsluiters is gevaarlijk! 

Tips > Voor meer informatie

Check ook de toolbox Line of Fire: Heijmans GO

Check ook het GO! Leereffect van een incident uit 2024: Link toevoegen

Instructie animatie rioolafsluiters: Instructie animatie rioolafsluiters Janssen Riotech - YouTube



Scan de volgende code met de app om deze toolbox te bekijken.